સાત્વિક ભોજનનું નામ સાંભળતા જ આપણને એવું લાગે છે કે જેમ કે આપણે ઉપવાસની વાત કરી રહ્યા હોય, જેમાં બધું જ લસણ અને ડુંગળી વગરનું હશે, પરંતુ એવું બિલકુલ પણ નથી. હકીકતમાં સાત્વિક આહાર એક યોગિક આહારની સંરચના છે, જેમાં બધા જ પૌષ્ટિક ખાદ્ય પદાર્થો સામેલ છે. આ રીતે આપણા શરીરના અંગોની સાથે આપણે માનસિક સ્વાસ્થ્યને પણ પ્રોત્સાહન આપીએ છીએ. સાત્વિક આહારનાં અનુયાયી મુખ્ય રૂપથી તાજા ઉત્પાદો અને નટ્સ સહિત પૌષ્ટિક ખાદ્ય પદાર્થોનું સેવન કરે છે. તો ચાલો વિસ્તારથી જાણી લઈએ કે આ સાત્વિક આહાર શું છે અને આપણે કઈ રીતે તેમને પોતાની જીવનશૈલીમાં સામેલ કરી શકીએ છીએ.
સાત્વિક આહાર શું છે
સાત્વિક આહાર એક ઉચ્ચ ફાયબર અને ઓછી ચરબીવાળો શાકાહારી ખોરાક છે, જેને યોગીઓના આહાર અને જીવનશૈલી સાથે જોડવામાં આવેલ છે. યોગના અભ્યાસમાં ત્રણ પ્રકારના ખાદ્ય પદાર્થો હોય છે, જેમના અલગ અલગ ગુણ અને સ્વાસ્થ્ય પ્રભાવ હોય છે. સાત્વિક, રાજસિક અને તામસિક. સાત્વિક શબ્દનો અર્થ છે “શુદ્ધસાર”. તે સાત્વિક ખાદ્ય પદાર્થ આયુર્વેદમાં શુદ્ધ અને સંતુલિત માનવામાં આવે છે, જે આપણને શાંતિ ખુશી અને માનસિક સ્પષ્ટતા પ્રદાન કરે છે.
સાત્વિક આહાર સૂક્ષ્મ પોષક તત્વોના ઉચ્ચ સેવન સાથે જોડાયેલ હોય છે. આયુર્વેદના અનુસાર સાત્વિક આહાર દીર્ઘાયુ, શારીરિક શક્તિ અને માનસિક સ્વાસ્થ્યને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સૌથી સારો વિકલ્પ છે. એવું એટલા માટે હોઈ શકે છે કારણ કે સાત્વિક આહાર તાજા પૌષ્ટિક ખાદ્ય પદાર્થોથી ભરેલો હોય છે. આયુર્વેદ મુખ્યરૂપથી સાત્વિક ભોજન કરવાનું અને રાજસિક અને તામસિક ભોજનથી બચવાની સલાહ આપે છે. પશુ પ્રોટીન, તળેલા ખાદ્ય પદાર્થ, કૈફીન અને સફેદ ખાંડ જેવા ઉત્તેજક પદાર્થ અમુક એવા ખાદ્ય પદાર્થ છે, જેને સાત્વિક આહારના પાલનમાંથી બહાર રાખવામાં આવે છે. તો ચાલો જણાવી દઈએ સાત્વિક ડાયટમાં કેવો રહેશે તમારા દિવસભરનો આહાર.
સવારે પીવો હર્બલ ટી
તમે ચા કે કોફી પીવાનું પસંદ કરો છો, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે તમે જે પણ ડ્રિંક પીવો છો તેમની સકારાત્મકતા અને નકારાત્મકતા શું હોય છે ? આ જ કારણ છે કે આયુર્વેદમાં સવારે ઉઠ્યા બાદ તુલસીની ચા કે મોરિંગા ચા જેવી હર્બલ ચા જેવા સ્વસ્થ વિકલ્પોની પસંદગી કરવાની સલાહ આપવામાં આવી છે. તે તમારા શરીરને જ નહી પરંતુ તમારા તણાવને ઓછો કરીને તમારા મગજને સ્વસ્થ રાખી શકે છે. તે તમારી રોગ પ્રતિરોધક ક્ષમતામાં વધારો કરે છે. ચયાપચયને નિયંત્રિત કરી શકે છે અને તમારા વજનને પ્રબંધિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
સવારનાં નાસ્તામાં જવથી બનાવેલ ચીજો
તમે જવને તેમને સંપૂર્ણ અનાજના રૂપમાં કે એક સંસાધિત જવનાં રૂપમાં પી શકો છો. તે એક બીટા ગ્લુટેન દ્રાવ્ય ફાઇબર છે, જે પેટ માટે ઘણા પ્રકારે ફાયદાકારક છે. જવ શરીરમાં ગ્લુકોઝનાં સ્તરને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે અને વજન ઘટાડવામાં પણ મદદ કરે છે. એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે જવનું પાણી કિડનીની પથરીમાં પણ મદદ કરે છે. તમે તેને નાસ્તામાં ખીર કે પરોઠા વગેરે બનાવીને ખાઈ શકો છો.
બપોરનાં ભોજનમાં તાજા શાકભાજી
સાત્વિક આહાર અંતર્ગત દિવસના ભોજનમાં પ્રોટીન યુક્ત ભોજન કરવા માટે કહેવામાં આવે છે. તેમાં તમે તાજા શાકભાજી, દાળ, પનીર અને સલાડ વગેરે ખાઈ શકો છો. તે તમને દિવસ દરમિયાન ભારે લાગશે નહી અને સાથે સાથે જ તેને ખાવાથી તમે પોતાને હળવા અને ઉર્જાવાન મહેસૂસ કરશો. આ આહાર તમને વજન ઘટાડવામાં પણ મદદ કરી શકે છે. અધ્યયન અનુસાર જાણવા મળ્યું છે કે જે લોકો શાકાહારી આહાર પેટર્નનું પાલન કરે છે, તેમનામાં સામાન્ય રીતે શરીરના માંસ ઇન્ડેક્સ અને શરીરની ચરબી ઓછી થાય છે.
નાસ્તામાં આમળા અને અન્ય ફળોનું જ્યૂસ
જેમ કે આયુર્વેદમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે આમળાં ઘણા પ્રકારના પોષક તત્વો માટે ફાયદાકારક છે. વિશેષ રૂપથી વિટામીન-સી માટે. હકીકતમાં તેમાં વિટામિન-સી ની ઉચ્ચતમ માત્રા હોય છે, જે કોઈપણ ખાટા ફળોથી વધારે હોય છે અને આ પ્રકારે તે તમારી રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો કરે છે અને તમને સંક્રમણ સામે લડવામાં મદદ કરી શકે છે. તમે વર્કઆઉટ બાદ પોતાના સાંજે નાસ્તાના રૂપમાં પણ આ જ્યુસ પી શકો છો અને ફળ ખાઈ શકો છો.
રાતે મગ, ટોફુ અને મેંગો રાઈસ
જો બની શકે તો રાતનું ભોજન સાંજે ૭ વાગ્યા પહેલા કરી લો. આયુર્વેદના અનુસાર લોકોએ રાતનું ભોજન જલ્દી અને હળવું કરવું જોઈએ. તેવામાં તમે ડીનર અંતર્ગત મગ, ટોફુ અને ભાત વગેરે ખાઈ શકો છો. તે તમારા શરીર માટે ફાયદાકારક હોય છે અને હળવા પણ હોય છે. તમે ભોજન કર્યા બાદ હળદરવાળું દૂધ પણ પી શકો છો. તે તમારા તણાવને દૂર કરશે અને તમને સારી ઉંઘ આપશે.